Дархан-Уул аймгийн Эрүүл мэнд нийгмийн даатгалын байгууллага үүсч хөгжсөний 75, хэлтсийн 55 жилийн 2017 оны дөрөвдүгээр сарын 28-нд тохиосон билээ. Ойг тохиолдуулан Эрүүл мэнд, Нийгмийн даатгалын хэлтсийн дарга Н.Мөнхбаяртай ярилцлаа.  

-Эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын байгууллага үүсч хөгжсөний түүхт ой болж өнгөрлөө. Ойн хүрээнд ямар ажлуудыг хийж, хэрэгжүүлэв?

-Бид байгууллагынхаа ойг баяр ёслол гэдэг үүднээс тэмдэглэхийг хүсээгүй. Харин шинэ байртай болсных өрөө тасалгаа, гадна орчноо тохижуулж дуусгахаас эхлээд хийх зүйл их байлаа. 2017 оныг салбарын хэмжээнд “Эерэг хандлага-чанартай үйлчилгээ”-ний жил болгон зарласантай холбогдуулан бид “Чанартай үйлчилгээ-соёлтой харилцаа” сэдэвт 75 хоногийн аян зохион байгуулж, ажилтнуудын хариуцлага, сахилгыг сайжруулах, ёс зүйг дээдэлсэн соёлч үйлчилгээг нэвтрүүлэхээр зорин ажиллаж байна. Мөн хэлтсийн 55 жилийн ойг угтан Чанарын удирдлагын тогтолцоо ISO9001:2015 стандартыг нэвтрүүлэхээр ажиллаж байгаа. Мөн үйл ажиллагааг сайжруулах 75 шинэ санал, санаачилга гаргаж, бүтээлч ажил хийнэ.

-Аймгийн Эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын хэлтэс хэчнээн албан хаагчтай, ямар ямар чиглэлийн үйлчилгээг даатгуулагчдад үзүүлж байна вэ?

-Манай хэлтэс батлагдсан орон тооны хүрээнд нийт таван тасаг, 46 орон тоотойгоор ажиллаж байна. Бид 2016 оны дөрөвдүгээр улирлын байдлаар нийгмийн даатгалын шимтгэл болон эрүүл мэндийн даатгалын хураамжаар 38872.9 сая төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээс 39781.0 сая төгрөгийн орлого төвлөрүүлж, 908.1 сая төгрөгөөр давуулж төлөвлөгөөгөө 102.2 хувьтай биелүүлсэн. Харин энэ оны эхний улирлын байдлаар 9324.2 сая төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээс 9789.0 сая төгрөгийн орлого төвлөрүүлж, төлөвлөгөөний биелэлт 105 хувьтай байна. Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн авлагын хувьд өнгөрсөн оны аравдугаар сарын 01-ний байдлаар 608 ажил олгогчийн 4015.7 сая  төгрөг болсон учраас ажил олгогчдод тавих шаардлагыг өндөржүүлж, өр авлагыг жилийн эцэст 2929.9 сая төгрөгт хүргэн бууруулан ажилласан. 2017 оны нэгдүгээр улирлын байдлаар “Шарын гол” ХК 580.1, “Дархан-Ус суваг” ХК-ийн 369.0, “Эрэл цемент” ХК-иас 181.6, “Газар хэвлий” ХХК 74.6, “Дулаан шарын гол” ХК 67.3 сая төгрөгийн авлагатай байна.

-Аймгийн хэмжээнд хэчнээн иргэнд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ хүргэх орчинг бүрдүүлсэн бэ?

-Нийт 51069 иргэнд эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийг нь төрөөс хариуцан эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг. Албан хаагчдын санаачилгаар зорилтот бүлгийн иргэдэд ЭМД-ын дэвтэр үнэ төлбөргүй олгох ажлыг тогтмол зохион байгуулж ирлээ. Оны эхний нэгдүгээр улирлын байдлаар ЭМД-ын сангаас 29732 даатгуулагч 1562.4 сая төгрөгийн эмчилгээ, үйлчилгээний зардал авсан байна. Ажил, хөдөлмөр эрхлээгүй 4200 орчим иргэн, 340-өөд малчин, 660 гаруй оюутныг эрүүл мэндийн даатгалд хамруулж, эрүүл мэндийн даатгалын санд 171.3 сая төгрөгийн орлогыг тус тус хуримтлуулсан байна.

-Хэлтсийн дэргэдэх ЭХМК нь 2017 оны нэгдүгээр улиралд хэдэн удаа хуралдаж, хэчнээн даатгуулагчдад хүрч ажиллав?

-Хэлтсийн дэргэдэх ЭХМК нь энэ оны нэгдүгээр улиралд 13 удаа хуралдаж, нийт 1013 даатгуулагчтйн хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг сунгах, тогтоох, цуцлах хөдөлмөрийн нөхцлийг солих шийдвэр гаргасан. Нийт 377 иргэн хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг хугацаагүйгээр тогтоолгосны 312 иргэнийг дахин магадлан хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг сунгаж 82.5 хувьтай ажиллалаа.

-Хөнгөлөлттэй эмийг иргэд, даатгуулагчдад хэрхэн тэгш хүртээмжтэй олгож байна вэ?

-Хөнгөлөлттэй олгодог эмийг иргэд, даатгуулагчдад тэгш хүртээмжтэй олгох зорилгоор аймгийн Ахмадын хороо, Эрүүл мэндийн газар, Эмийн холбоо, Өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийн ахлагчдыг оролцуулсан хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Хэлэлцүүлгийн дүнд хамтран ажиллах ажлын хэсэг байгуулж, энэ онд хийх зорилтоо тодорхойлж, ажлын төлөвлөгөөгөө гарган ажиллаж эхэлсэн. 10 нэр төрлийн 30 эм бэлдмэлийн үнийг эрүүл мэндийн даатгалын сангаас 100 хувь хөнгөлдөг болсонтой холбоотойгоор гуравдугаар сарын 31-ний байдлаар 67.4 мянган хүүхэд нэг тэрбум төгрөгийн эмийг үнэгүй аваад байна.

-Эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын байгууллагад аймгийн Аудитын газраас 2016 онд шалгалт хийсэн. Ямар, ямар зөвлөмж  хүргүүлсэн бэ.  Түүнийг хэрхэн хангаж ажиллаж байна вэ?

-Аймгийн Аудитын газраас хийсэн 2016 оны байгууллагын үйл ажиллагааны жилийн эцсийн санхүүгийн тайлангийн аудитаар зөрчилгүй санал дүгнэлттэй дүгнэгдсэн. Далайван Аудит нийгмийн даатгалын сангийн жилийн эцсийн санхүүгийн тайланд аудит хийсэн. Харин аймгийн Санхүүгийн хяналт, аудитын алба гуравдугаар сарын 20-нд манай хэлтсийн үйл ажиллагааны 2015-2016 оны тайланд хяналт шалгалт хийж, мэргэжил арга зүйн зөвлөмж өгч ажиллалаа. “Тэтгэвэр тогтоолт, олголт шалгах” аяны хүрээнд дөрвөн сумын нийт 13719 тэтгэвэр авагчийн хувийн хэргийг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу шалгаж, ажлын гүйцэтгэлийг 100 хувьтай хийж гүйцэтгэлээ. Тэтгэврийн хувийн хэргийг нягтлан шалгахад үндэслэлгүй баримтаар тогтоосон, хуулийн заалт буруу хэрэглэснээс дөрвөн хүний 4.8 сая төгрөгийн тэтгэврийг тус тус төлүүлэх, есөн хүний 4.7 сая төгрөгийн тэтгэврийг нөхөн олгохоор шийдвэрлэсэн. Нийт 206 даатгуулагч банкаа сольсон байна. Үүнд, Хаан банк 127, Төрийн банк 23, Чингис хаан банк 46, Капитал банк 10, тэтгэвэр урьдчилан авсан дөрвөн хүнд 1.5 сая төгрөг олгосон.  

-Иргэд, даатгуулагчдад түргэн шуурхай, хүнд сурталгүй үйлчилгээг үзүүлэх нь төрийн албан хаагчдын үүрэг байдаг. Энэхүү үүргээ та бүхэн хэрхэн биелүүлж байна вэ?

-Нүүдлийн хурлыг улирал тутам Шарын гол суманд зохион байгуулж, алслагдсан сумын иргэдэд байнга сургалт зохион байгуулж байна. Манай хамт олон иргэд, даатгуулагчдад түргэн шуурхай үйлчлэхээр цайны цаггүй ажиллах санаачилга гаргаж, энэ оны гуравдугаар сарын 01-нээс эхлэн хэрэгжүүлж байна. УИХ-ын гишүүдийн иргэдтэй хийсэн найман удаагийн уулзалтын үеэр Нийгмийн даатгалын болон Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хууль тогтоомжийг сурталчиллаа.

Хэлтсийн албан ёсны darkhan-ndaatgal.gov.mn цахим хуудсыг шинэчилж, иргэд даатгуулагч, ажил олгогчдод мэдээ мэдээллийг цаг алдалгүй хүргэж байна. 2016 онд есөн байцаагч дотоод сүлжээний мессэнжер буюу инбит эрхтэй ажиллаж байсан бол энэ онд 39 байцаагчид эрх нээж, нэр хаяг, нэршлийг стандартын дагуу болгон шинэчиллээ. Түүнчлэн аймгийн Darkhan.gov.mn вэб сайт, орон нутгийн телевизүүдтэй хамтран ажиллаж, мэдээ мэдээллийг олон удаагийн давтамжтайгаар иргэдэд шуурхай хүргэж байна.

-Нөгөө талаас албан хаагчдаа хөгжүүлэх, тэдэнд чиглэсэн сургалтыг хэрхэн явуулж байна вэ?

-2017 онд нийт байцаагч, ажилтнуудынхаа харилцаа хандлага, ур чадварыг сайжруулах зорилтын хүрээнд “Хувь хүний манлайлал”, “Илтгэх урлаг ба багаар ажиллах чадвар”, “Бие хүний хандлага чухал болох нь”, “Албан хэрэг хөтлөлт найруулга зүй”, “Хувийн ашиг сонирхлын мэдүүлэг болон хөрөнгө,орлогын мэдүүлгээ хэрхэн оруулах, мэдүүлэг өгч буй албан хаагчдын түгээмэл алдаа, түүнээс урьдчилан сэргийлэх нь” сургалтуудыг шат дараатай зохион байгуулж, ур чадвар, мэдлэг боловсролыг нь дээшлүүлсэн.

-Нийгмийн даатгалын тухай хуулиудад ямар, ямар нэмэлт өөрчлөлт орсон бэ?

-Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгагдсан хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор УИХ, ЗГ, ХНХЯ-аас хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах, иргэдийнхээ хэрэгцээ шаардлагад нийцүүлэх үүднээс 60, түүнээс дээш настай эрэгтэй, 55 түүнээс дээш настай эмэгтэйчүүдийг хамруулсан “Ахмад настны тухай хууль”, Алдар цолтон ахмад настанд төрөөс нэмэгдэл, хөнгөлөлт олгох тухай хуулиудыг шинэчлэн найруулж батлуулсан.

“Цэргийн алба хаагчийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хууль”-д цэргийн алба хаагч энгийн байгууллагад ажилласан нэг жилээ цэргийн байгууллагад зургаан сар ажилласнаар шилжүүлэн тооцуулж, тэтгэвэр тогтоолгох боломжийг нээж өгсөн. Мөн нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлт нь 1995-2016 онд тасарсан малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн тухайн үеийн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс 10 хувиар тооцож, нэг удаа нөхөн төлөх эрхтэй болж байна.

Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч нь 1995-2016 оныг бүрэн хамруулан төлбөл нэг удаа 1.9 сая, харин 2001-2010 оныг хамруулан нөхөн төлбөл 727.3 мянган төгрөг тус тус төлөхөөр болсон. Энэхүү Малчин хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид тэтгэврийн даатгал­ын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хууль 2018 оны нэгдүгээр сараас эхлэн хэрэгжинэ.

Олон хүүхэд төрүүлж, өсгөсөн ээжүүдийн хөдөлмөрийг бодитой үнэлэх­ийн зэрэгцээ малчдын тэтгэвр­ийн насыг таван жилээр нааш­лууллаа.  Тэтгэврийн зээлийн хүүг бууруулж, иргэд тэтгэврээ урьдчилж хүүгүй авах бас өөрсдөө банкаа сонгодог боллоо. “Эх олон хүүхэдтэй өрх толгойлсон эцэг, эхэд тэтгэмж олгох тухай хуулийг мөн л 2018 оны нэгдүгээр сараас эхлэн хэрэгжүүлнэ. Мөн 15-34 насны залуучуудын нийгмийн хөгжилд оролцох оролцоог тодорхойлж, төрөөс залуучуудад дэмжлэг үзүүлэх­тэй холбогдсон харилцааг зохицуулах зорилготой “Залуучд­ын хөгжлийг дэмжих тухай хууль”-ийн төслийг УИХ-аар хэлэлцэж байна. Уг хууль нь Залуучуудын хөгжлийн талаархи анхны хууль болж байгаагаараа онцлогтой.