Дархан-Уул аймгийн нутгаар олон жилийн дунджаар 12 дугаар сарын хоёрдугаар 10 хоногт тэгш талд цасны зузаан 10-17 см, харин Хонгор сумын зарим газраар 14-16 см байдаг. Хонгор, Шарын гол сумдын тэгш тал газраар олон жилийн дунджийн орчим, бусад газраар олон жилийн дунджаас 2 дахин их зузаан цастай байна. Зудыг үнэлэх шалгуураар үнэлэхэд Хонгор сумын зарим газар, Орхон сумын нийт нутаг, Дархан сумын нутгаар цагаанаар зудархуу нөхцөл үүсээд байна. Цасны нягт бага зэрэг нэмэгдэж, зарим газраар 2-3 см хөрлөсөн байна.
ОРХОН СУМАНД: Сумын аюулгүйн нөөцөнд 1067 боодол өвс буюу 20 тн байгалийн хадлан бэлтгэсэн ба Малчдад 30 тн өвсийг зах зээлийн үнийн дүнгээс доогуур үнээр нийлүүлэхээр гэрээ хийгдсэн байна. Мөн өвс, тэжээлээ татаж аваагүй айл өрхүүд байна. Үүнд Баян-Өлзийт багийн 79-ын тохойд өвөлжиж байгаа С.Ганзориг, Цармын ард өвөлжиж байгаа Д.Гантулга, Хүрээлэнд өвөлжиж байгаа Я.Уламбаяр, Тосгонд өвөлжиж байгаа Б.Бямбахүү, Дэлгэр хороололд өвөлжиж байгаа Ж.Ариунболд, Энхтал багийн малчин Э.Бумнамжил 96 р зөрлөгт өвөлжиж байгаа бөгөөд байгалийн хадлангаа Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэн сумд бэлтгэж, гол хөлдөхөөр өвөлжөөндөө татан байршуулдаг байсан бол энэ жил цасан бүрхүүл эрт тогтож, хэмжээ их болсноос туулах чадвар сайтай техник шаардлагатай нийт 60 тн өвс татан авах тооцоог гаргалаа.
Сумын нийт нутгаар цасан бүрхүүлтэй Хар морьт, Дэлгэруул Хөшөөт, Царам зэрэг газруудаар цасны өндөр 40-50 см гуу жалганд хунгарлаж 80-90 см хатуурсан байгаа нь мал бэлчээрлэлтэд хүндрэл учирч мал нэмэгдэл тэжээлд орсон байна.
Өөрийн нутагт өвөлжиж байгаа Хөдөөгийн малчдаар Сумын МЭҮТасаг, МЭҮНэгжийн мэргэжилтнүүд явж өвөлжилтийн байдлыг газар дээр нь танилцахад малчдын түвшинд бэлтгэсэн өвсний 50 хувийг зарцуулсан байна.
Орхон сумын төвийн хэсэг, Адуун чулуун зэрэг газруудаар цагаанаар зудархуу нөхцөл үүссэн байна гэсэн дүгнэлт гарсан. Малчдын санал хүсэлт энэ жил цагийн байдлаас болоод малаа эрт тэжээж байгаа учраас өвс, тэжээл дутагдах хүндрэл гарч байгаа тул аймаг, сумын аюулгүйн нөөцийн өвсийг мал муудахаас өмнө тараах асуудлыг тавьж байна.
Мал аж ахуйн өвөлжилтийн талаархи шуурхай мэдээллийг авах зорилгоор малчдыг нутаг ойролцоогоор нь бүлэг болгож ахлагч томилон тэдгээртэй байнгын холбоотой ажиллаж байна.
ДАРХАН СУМАНД: Монгол Улсын Засгийн газрын 322 дугаар тогтоолын дагуу сумын Засаг даргын захирамжаар 3,0 сая төгрөгийн шатахууны нөөцийг Сод монгол групт, 1 сая төгрөгийн 200 ширхэг анхан шатны эм бэлдмэлийн нөөцийг “Дархан фарм” эмийн санд, 3,5 сая төгрөгөөр 10 тонн тэжээлийн будаа худалдан авахаар гэрээ байгуулсан байна.
Сумын аюулгүй нөөцийн бүрдүүлэлтэд 40 тн өвс, 6,5 тн хивэг, дулаан хувцас 14 ширхэг, 3 шуудай лаа, 75 ширхэг зузаан бээлий, 2 хайрцаг төлийн нэмнээ, 3 хайрцаг шүдэнз нөөцтэй байна.
Малчин багийн малчдын өвөлжиж байгаа Зулзага, Дархан түлээт, Цавын гуу, Хүйтний голд цасны зузаан 20-50 см, Хавцал, Баяндаваанд 23-46 см зузаан цасан бүрхүүл тогтсон мэдээтэй байна.
ЕБС-ийн дунд зохион байгуулсан “Сурагчдаас малчдад туслах аян”-ыг өрнүүлснээр Дархан сумын 4-р баг болон сургуулийн сурагчид нэгдэж, зузаан бээлий, нэмнээ, лаа, шүдэнз зэргийг цуглуулж Дархан сумын 3-р багт хүлээлгэн өглөө. Аймгийн аюулгүйн нөөцөөс хуваариын дагуу 1000 боодол өвсийг 01 дүгээр сарын 7-9-ний хооронд сумынхаа 9 багийн Засаг дарга нартай хамтран малчин өрхөд олгох ажлыг зохион байгуулахаар төлөвлөж давхар хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр зар явуулж байна. Малчдын түвшинд бэлтгэсэн өвс, тэжээлийн 35-50 хувийг зарцуулаад байна.
ХОНГОР СУМАНД:Энэ жил Хонгор сумын 1,2,3 баг дээр аюулгүйн нөөцөд тус бүр 300 боодол өвс бэлтгэсэн ба малчдад ойртуулах зорилгоор тараан байршуулах ажлыг зохион байгуулж байна. Үүнд: 1 дүгээр багийн 50 боодол, 2 дугаар багийн 160 боодол өвсийг агуулахад хураасан бөгөөд үлдэгдэл өвсийг багийн төв дээр айлын хашаанд хураан хадгалсан байна.
Хонгор сумын 2 дугаар багийн Засаг дарга, МЭҮТ, Хүний эмч нар Бэрх Уулын ар, өвөр, Дархан түлээт, Цавын гуу, Ханангийн чиглэлд өвөлжиж байгаа 26 өрхийн малчдаар орж, цаг үеийн байдалтай танилцлаа. Цасны зузаан Бэрх уулын ар, Өвөрт бэлчээртээ 11-15 см, Цавын гууд 25-29 см байна.
Хонгорын нуруунд цасны зузаан 28 см, Яргайт, Намдаваа орчимд 20-22 см зузаан цасан бүрхүүл тогтож, хатууран малчин өрхүүдийн хоорондын зам хаагдсан байна.
Хаалгач,Тарвагтайн даваа, Сонинхангай ганц модотын орчимд цасаар шуурч хатуурсан байна.
ШАРЫН ГОЛ СУМ:Монгол улсын Засгийн газрын 322 дугаар тогтоолын дагуу сумын нөөцөд 37,5 тн, тэжээл 10 тн байгаа тул нэмж өвс 12,5 тн, тэжээл 20 тн шаардлагатай байна. Малчдын бэлтгэсэн өвс тэжээлийн зарцуулалтын мэдээг, мал тооллогын ажлын хэсэг авч нэгтгэх, мөн мал махны нөөцийн мэдээлэл авах, санал хүсэлтийн тэмдэглэл хөтлөх зэрэг ажлуудыг хийхээр төлөвлөөд байна.
Сумын нийт нутгаар цас бүрхүүл жигд байна. Хаалгат, Өндөр улаан, Дэлийн өвөр, Бөөгийн хошуу чиглэлд 12-20 см, дунджаар 12-13 см, Гахайт, Ар сүүж чиглэлд 6-11 см, Хургат 11-13, Булагтад 7-14, Хар ямаат, Санжинт чиглэлд 16-18, Өвөр хавчууд 12-14 см, Хар чулуутын чиглэлд 15-18, Уранхай цамцат, 52-р км-ын 20-25 см, Наран 12, Шар хөтөл, Буянтад 18-20 см, Их мухар, Тариатын чиглэлд 15-16 см-ын зузаан цасан бүрхүүл тогтсон байна.
Урьдчилсан байдлаар хөдөөгийн малчид түвшинд бэлтгэсэн өвснийхөө 0,49 хувь буюу 36,9 тонн зарцуулсан байна. Цаашид цаг агаар хүндэрвэл, малчид 116,3 тн өвс, 21,5 тн хивэг, 8,2 тн будаа нэмж авна гэсэн урьдчилсан тоон судалгаа гаргаад байна.
